JAC Board Solutions : Jharkhand Board TextBook Solutions for Class 12th, 11th, 10th, 9th, 8th, 7th, 6th

themoneytizer

     Jharkhand Board Class 7TH Sanskrit Notes | लालनगीतम्  

   JAC Board Solution For Class 7TH Sanskrit Chapter 5


1. उदिते सूर्ये धरणी विहसति ।
पक्षी कूजति कमलं विकसति ।।
नदति मन्दिरे उच्चैर्दक्का ।
सरितः सलिले सेलति नौका ॥
          अर्थ― सूर्य के उदय होने पर धरती विहंसती है, चिड़िया कूजती है,
कमल खिलता है मंदिर पर नगाड़े की आवाज होती है, नदी के जल में नाव
डगमगाती (चलती) है।

2. पुष्पे पुष्पे नानारङ्गाः ।
तेषु डयन्ते चित्रपतङ्गाः ॥
वृक्षे वृक्षे नूतनपत्रम् ।
विविधैर्वणविभाति चित्रम् ॥
अर्थ―विविध रंग वाले फूलों पर तितलियाँ उड़ती हैं नये-नये वृक्ष पत्तों
पर भिन-भिन रंगों के चित्र शोभते हैं।

3. धेनुः प्रातर्यच्छति दुग्धम् ।
शुद्ध स्वच्छं मधुरं स्निग्धम् ।।
गहने विपिने व्याघ्रो गर्जति ।
उच्चस्तत्र च सिंहः नर्दति ॥
अर्थ― गाय सुबह शुद्ध स्वच्छ, मधुर और चिकना दूध देती है, घने को
में बाघ गरजता है. वही जोर से शेर दहाड़ता है।

4. हरिणोऽयं खादति वनधासम् ।
सर्वत्र च पश्यति सविलासम् ।।
उष्ट्र तुङ्गः मन्दं गच्छति ।
पृष्ठे प्रचुरं भारं निवहति ॥
अर्थ―यह हरिण बन का घास खाता है सभी जगह विलास के सा
देखता है। उच्चा ऊँट धीरे जाता है पीठ पर बहुत भार ढोता है।

5. घोटकराजः क्षिप्रं धावति ।
धावनसमये किमपि न खादति ॥
पश्यत भल्लुकमिमं करालम् ।
नृत्यति यथथै कुरु करतालम् ॥
अर्थ―घोड़ा तेजी से दौड़ता है दौड़ते समय वह कुछ नहीं खाता है
भयंकर भालू को देखो था थै ताली बजाते हुए नाचता है।

                                     अभ्यासः

प्रश्न संख्या 1 और 2 शब्दार्थ एवं उच्चारण है।
3. एकपदेन उत्तरत―
(क) का विहसति ?
उत्तर―धरणी

(ख) कि विकसति?
उत्तर―कमलम्

(ग) व्याघ्रः कुत्र गर्जति ?
उत्तर―गहन विपिने

(घ) हरिणः किं खादति ?
उत्तर―वनधासम्

(ङ) मन्दं कः गच्छति?
उत्तर―उष्ट्र:

4. रेखाकितपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत―
(क) सलिले नौका सेलति ।
उत्तर― कुत्र/कस्मिन्

(ख) पुष्पेषु चित्रपतङ्गाः ड्यन्ते ।
उत्तर― कुत्र/केषु

(ग) उष्ट्रः पृष्ठे भार वहति ।
उत्तर―किम्

(घ) धावनसमये अश्वः किमपि न खादति।
उत्तर―क:

(ङ) सूर्य उदिते धणी विहसति ।
उत्तर―कः।

5. मञ्जूषातः समानार्थकपदानि चित्या लिखत―
पृथिवी     देवालये      जले     वने    मृगः     भयङ्करम्
(क) धरणी                   ...................
(ख) करालम्                ...................
(ग) सलिले                   ...................
(घ) हरिणः                   ...................
(ङ) मन्दिरे                   ...................
(च) विपिने                   ...................
उत्तर― (क) धरणी         पृथिवी
(ख) करालम्                 भयङ्करम्
(ग) सलिले                    जले
(घ) हरिणः                     मृगः
(ङ) मन्दिरे                    देवालये
(च) विपिने                    वने

6. विलोमपदानि मेलयत―
मन्दम्                       नूतनम्
नौचैः                        स्निग्धम्
कठोर:                      पर्याप्तम्
पुरातनम्                    उच्चैः
अपर्याप्तम्                 क्षिप्रम्
उत्तर―मन्दम्              क्षिप्रम्
नौचैः                         उच्चैः
कठोरः                       स्निग्धम्
पुरातनम्                    नूतनम्
अपर्याप्तम्                 पर्याप्तम्

7. 'आम्' अथवा 'न' माध्यमेन उत्तरत―
(क) धावनसमये अश्वः खादति।
(ख) सिंहः नीचैः गर्जति।
(ग) उष्ट्रः पृष्ठे भारं न वहति।
(घ) पुष्पेषु चित्रपतगाः डयन्ते।
(ङ) वने गजः गर्जति।
(च) हरिणः वनघासम् न खादति।
उत्तर― (क) न (ख) न (ग) न (घ) आम् (ङ) न (च) न

8. अधोलिखितानि पदानि निर्देशानुसार परिवर्तयत―
यथा― चित्रपतङ्गः (प्रथमा-बहुवचने) चित्रपतङगाः
भल्लूकः'        (तृतीया-एकवचने)           ...................
उष्ट्रः             (पञ्चमी-द्विवचने)            ...................
हरिणः          (सप्तमी-बहुवचने)           ...................
व्याघ्रः           (द्वितीया-एकवचने)         ...................
घोटकराजः     (सम्बोधन-एकवचने)      ...................
उत्तर―भल्लूकः                                 भल्लूकेन
उष्ट्र:                                                 उष्ट्राभ्याम्
हरिणः                                               हरिणेषु
व्याघ्रः                                                व्याघ्रम्
घोटकराजः                                        हे घोटकराजा

                                              ■■

  FLIPKART

और नया पुराने

themoneytizer

inrdeal