JAC Board Solutions : Jharkhand Board TextBook Solutions for Class 12th, 11th, 10th, 9th, 8th, 7th, 6th

themoneytizer

    Jharkhand Board Class 6TH Sanskrit Notes | विद्वान् सर्वत्र पूज्यत!  

   JAC Board Solution For Class 6TH Sanskrit Chapter 15


                                   श्लोक का हिन्दी अनुवाद

पाठ:― विद्या ददाति विनयं विनयाद्याति पात्रताम् ।
पात्रत्वात् धनमाप्नोति धनात् धर्मः ततः सुखम् ।।
     अर्थ― विद्या विनय को देती है विनय से योग्यता आती है, योग्यता से धन
की प्राप्ति होती है और धन से धर्म तथा उसके बाद सुख की प्राप्ति
होती है।

पाठः― विद्यया वर्धते तेजः विद्यया वर्धते वपुः ।
विद्यया वर्धते वीर्य विद्यया किं न वर्धते ।।
अर्थ― विद्या से तेज, विद्या से शरीर और बल बढ़ता है। विद्या से क्या नहीं
बढ़ता है? अर्थात् सब कुछ बढ़ता है।

पाठः―विद्या विवादाय धनं मदाय, शक्तिः परेषां परपीडनाय।
खलस्य साधो विपरीतमेतत्, ज्ञानाय दानाय च रक्षणाय ।।
अर्थ― दुष्ट की विद्या विवाद के लिए, धन अहंकार के लिए, शक्ति दूसरों
को पीड़ा देने के लिए होती है ठीक इसके विपरीत सज्जनों की
विद्या ज्ञान, दान और रक्षा के लिए होती है।

पाठः― विदेशेषु धनं विद्या व्यसनेषु धनं मतिः।
परलोके धनं धर्मः शीलं सर्वत्र वै धनम् ।।
अर्थ― विदेशों में धन विद्या, व्यापार में धन मति, परलोक में धन धर्म है।
शील सभी जगह धन है।

पाठः―पुस्तकस्था तु या विद्या परहस्तगतं धनम् ।
कार्यकाले समुत्पन्ने न सा विद्या न तद् धनम्।।
अर्थ― पुस्तकों में स्थित विद्या, दूसरों के हाथ में धन, समय आने पर न
विद्या काम देती है और न धन।

पाठः―विद्वत्त्वं च नृपत्वं च नैव तुल्यं कदाचन।
स्वदेशे पूज्यते राजा विद्वान सर्वत्र पूज्यते ।।
अर्थ― विद्वान और राजा की तुलना कभी नहीं की जा सकती है। राजा
अपने देश में पूजा जाता है और विद्वान सभी जगह पूजे जाते है।

                            अभ्यासः

प्रश्न संख्या 1 और 2 शब्दार्थ एवं उच्चारण है।
3. अधोलिखिताना प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत―
(क) विद्या किम् ददाति ?
(ख) विदेशेषु किं धनम् ?
(ग) खलस्य विद्या किमर्थ भवति?
(घ) साधोः विद्या किमर्थ भवति?
(ङ) राजा कुत्र पूज्यते ?
(च) विद्वान कुत्र पूज्यते?
उत्तर― (क) विद्या विनयं ददाति।
(ख) विदेशेषु विद्या धनम् अस्ति।
(ग) खलस्य, विद्या विवादाय भवति।
(घ) साधोः विद्या ज्ञानाय भवति।
(ङ) राजा स्वदेशें पूज्यते।
(च) विद्वान सर्वत्र पूज्यते।

4. उदाहरणानुसारं पदानि रचयत―
आवेशार्थे           वर्तमानकाले          भविष्यकाले
(लोट्लकारः)        (लट्लकार:)        (लृट्लकारः)
पश्यतु                  पश्यति               द्रक्ष्यति
रक्षतु                  .................        .................
तरतु                  .................        .................
गच्छतु               .................        .................
लिखतु               .................        .................
उत्तर― पश्यतु         पश्यति               द्रक्ष्यति
             रक्षतु         रक्षति                रक्षिष्यति
              तरतु         तरति               तर्तिष्यति
             गच्छतु      गच्छति            गमिष्यन्ति
             लिखतु      लिखति            लेखिष्यति

5. मञ्जूषातः समानार्थकानि पदानि चित्वा लिखत―
धियः       शरीरम्   बलं   ग्रन्थः    याति    अहंकाराय
वपुः                       .........
वीर्यम्                     .........
मतिः                     ...........
पुस्तकम्                 ..........
मदाय                     ............
गच्छति                  .............
उत्तर― वपुः             शरीरं
वीर्यम्                      बलं
मतिः                      धियः
पुस्तकम्                 ग्रन्थः
मदाय                    अहंकाराय
गच्छति                  याति

6. उचितकथनानां समक्ष 'आम्' अनुचितकथनानां समक्षं 'न'
इति लिखत―
(क) विद्याहीनाः सर्वत्र शोभन्ते।           .................
(ख) विदेशेषु धनं धर्मः।                     .................
(ग) विद्यया वर्धते वीर्यम् ।                  .................
(घ) धनात् धर्मम् आप्नोति।                .................
(ङ) धनम् व्यये कृते वर्धते।               .................
उत्तर― (क) न (ख) न (ग) आम् (घ) आम् (ङ) न

7. विलोमपदानि योजयत्―
अ                                 आ
यथा― वर्धते                 क्षीयते
उत्तर― खलस्य             अनित्यं
परपीडनाय                   इहलोके
गतम्                            साधोः
परलोके                       आगतम्
नित्यं                            रक्षणाय
उत्तर― खलस्य               साधोः
परपीडनाय                    रक्षणाय
गतम्                            आगतम्
परलोके                         इहलोके
नित्यं                             अनित्य

8. श्लोकांशान् योजयत―
परलोके धनं धर्मः                 न सा विद्या न तद् धनम्
स्वदेशे पूज्यते राजा               शीलं सवत्रं वै धनम्
पुस्तकस्था तु या विद्या           विद्वान् सर्वत्र पूज्यते
कार्यकाले समुत्पन्ने               धनात् धर्म ततः सुखम्
पात्रत्वात् धनमाप्नोति            परहस्तगतं धनम्
उत्तर― परलोके धनं धर्मः     शीलं सर्वत्र वेधनम्
स्वदेशे पूज्यते राजा             विद्वान सर्वत्र पूज्यते
पुस्तकस्था तु या विद्या          परहस्तगतं धनम्
कार्यकाले समुत्पन्ने              न सा विद्या न तद् धनम्
पात्रत्वात् धनमाप्नोति           धनात् धर्मः ततः सुखम्

                                            ■■

  FLIPKART

और नया पुराने

themoneytizer

inrdeal