Jharkhand Board Class 6TH Sanskrit Notes | किमेतत् (अकारान्तनपुंसकलिङ्गः)
JAC Board Solution For Class 6TH Sanskrit Chapter 4
श्लोक का हिन्दी अनुवाद
पाठः― तत् किम् ?
तत् पुष्पम् ।
किं पुष्पं सुगन्धितम् ?
आम्, तत् सुगन्धितम्
अर्थ― वह क्या है?
वह फूल है।
क्या फूल सुगंधित है।
हाँ, वह सुगंधित है।
पाठः― एतत् किम् ?
एतत् बसयानम् ।
किं बसयानं चलति?
आम्, एतत् चलति ।
अर्थ― यह क्या है?
यह बस गाड़ी है।
क्या बस गाड़ी चलती है?
हाँ, यह चलती है।
पाठः― ते के?
ते पत्रे ।
किं पत्रे पाण्डुरे ?
न, ते हरिते।
अर्थ― वे दोनों, कौन है?
वे दोनों पत्ते हैं
क्या दोनों पत्ते सूखे हैं।
नहीं, वे दोनों हरे हैं।
पाठः― एते के?
एते पुस्तके ।
किम् एते कथापुस्तके ?
न, एते गीतपुस्तके ।
अर्थ― ये दोनों कौन हैं?
ये दोनों किताबें हैं?
क्या ये दोनों कथा की कितायें हैं?
नहीं, ये दोनों गीत की किताबे हैं।
पाठः― तानि कानि?
तानि फलानि ।
किं फलानि पक्वानि?
आम्, तानि पक्वानि मधुराणि च ।
अर्थ― वे सब क्या है?
वे सब फल हैं
क्या फल मीठे हैं?
हाँ, वे मीठे और पके हैं।
पाठः― एतानि कानि?
एतानि भूषणानि ।
कि भूषणानि पुरातनानि ?
न, एतानि नूतनानि ।
अर्थ― ये सब क्या हैं।
ये सब आभूषण हैं।
क्या आभूषण पुराने हैं?
नहीं, ये सब नये हैं।
अभ्यासः
प्रश्न संख्या 1 और 2 शब्दार्थ एवं उच्चारण है।
3. उचितपदैः रिक्तस्थानानि पूरयत―
(क) वृक्षे ............... सन्ति। (फलम्, फलानि, फले)
(ख) तडागे कमलानि ..................। (विकसति, विकसन्ति,
विकसते)
(ग) वृक्षात् पत्रे ..................... । (पततः, पतति, पतन्ति)
(घ) ............... चलति। (बसयानम्, बसयाने, बसयानानि)
(ङ) ................ विकसन्ति। (पुष्पाणि, पुष्पे, पुष्पम्)
उत्तर― (क) फलानि
(ख) विकसन्ति
(ग) पततः
(घ) बसयानम्
(ङ) पुष्पाणि
4. उदाहरणानुसार प्रश्ननिर्माणं कुरुत―
यथा― बसयानं चलति । किं चलति?
(क) एतानि भूषणानि । ..............
(ख) पत्राणि पतन्ति । ..............
(ग) कमले विकसतः। ..............
(घ) तत् फलम् । ..............
उत्तर― (क) कानि भूषणानि ?
(ख) कानि पतन्ति ?
(ग) के विकसतः?
(घ) किम् फलम् ।
5. चित्राणि दृष्ट्वा संस्कृतपदानि लिखत―
उत्तर―
6. चित्रं दृष्ट्वा उत्तर लिखत―
(क) किं पतति?
..............
(ख) के चलतः?
..................
(ग) कानि पतन्ति ?
..................
(घ) बालिका किं खादति ?
......................
(ङ) पत्रवाहकः किम् आनयति
.......................
उत्तर― (क) पत्रम् पतति ।
(ख) बसयाने चलतः ।
(ग) पत्राणि पतन्ति ।
(घ) बालिका फलं खादति ।
(ङ) पत्रवाहकः, पत्रम् आनयति
7. निर्देशानुसारं वाक्यानि रचयत―
यथा― एतत् चलति। ................... एतानि चलन्ति । (बहुवचने)
(क) एतत् फलम् अस्ति । ...................। (बहुवचने)
(ख) एते पुष्पे स्तः। ........................... I (बहुवचने)
(ग) एतानि पत्राणि । ......................... । (द्विवचने)
(घ) आम्रं पतति । ............................. । (बहुवचने)
(ङ) एतानि वस्त्राणि । ........................ I (एकवचने)
उत्तर― (क) एतानि फलानि सन्ति ।
(ख) एतानि पुष्पाणि सन्ति ।
(ग) एते पत्रे स्तः ।
(घ) आम्राणि पतन्ति ।
(ङ) एतत् वस्त्रम् ।
8. उचितपदानि मेलयत―
पुष्पाणि शीतलम्
आम्रम् नूतनम्
फलानि मनोहराणि
जलम् पक्वानि
वसनम् मधुरम्
उत्तर― पुष्पाणि मनोहराणि
आम्रम् मधुरम्
फलानि पक्वानि
जलम् शीतलम्
वसनम् नूतनम्
9. (अ) वर्णसंयोजनं कृत्वा पदानि कोष्ठके लिखत―
यथा― फ्+अ+ ल् + अ + म् = फलम्
प् + अ + त् + र् + अ + म् = [ ]
क् + अ + म् + अ + ल् + अ + म् = [ ]
ध् + अ + न् + अ + म् = [ ]
म् + अ + ध् + उ + र् + अ + म् = [ ]
व् + अ + न् + अ + म् = [ ]
उत्तर― प् + अ + त् + र् + अ् + म् = पत्रम्
क् + अ + म् + अ + ल् + अ + म् = कमलम्
ध् + अ + न् + अ + म् = धनम्
म् + अ + ध + उ + र् + अ + म् = मधुरम्
व् + अ + न् + अ + म् = वनम्
10. पदानां वर्णविच्छेदं कुरुत―
यथा― पर्णम् = प् + अ + र + ण् + अ + म्
खनित्रम् =
जलम् =
यानम् =
गृहम् =
भवनम् =
उत्तर― खनित्रम् = ख् + अ + न् + इ् + त् + र् + अ + म्
जलम् = ज् + अ + ल् + अ +म्
यानम् = य् + आ + न् + अ + म्
गृहम् = ग् + ऋ + ह् + अ + म्
भवनम् = भ् + अ + व् + अ + न् + म्
■■